administrative capabilities and good choice of advisors.
પ્રખ્યાત મોગલ બાદશાહ અકબરે તેમના રાજ્યમાંથી નવ મહાન માણસોની પસંદગી કરી હતી, જેમણે તેમના દરબારમાં તેમના સલાહકારો અને ઉચ્ચ અધિકારીઓ તરીકે કામ કર્યું હતું.
“નવ રત્ન”, મોગલ બાદશાહ અકબરના દરબારમાં 9 સભ્યોનો સંદર્ભ આપે છે. સમ્રાટ અકબરને કળા અને શિક્ષણવિદ્યા પ્રત્યે વિશેષ લગાવ હતો, જેણે શાહી દરબાર માટેની તેમની પસંદગીઓને પ્રભાવિત કરી હતી. નવ રત્ન કલાકારો, સંગીતકારો, લેખકો, નાણાં પ્રધાનો, યોદ્ધાઓ અને કવિઓથી બનેલા હતા.
9.રાજા માન સિંઘ પહેલો –
રાજા માનસિંહ પહેલા મોઘલ આર્મીના ચીફ ઓફ સ્ટાફ હતા. તેમનો જન્મ ડિસેમ્બર 1550માં થયો હતો, તે સમ્રાટ અકબર કરતા 8 વર્ષ નાના હતો. અકબરે સિંઘની બહેન સાથે લગ્ન કર્યા હતા, જેને કેટલાક લોકો માને છે કે તે એક કારણ છે જેમને કોર્ટ માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા. 1589 સુધીમાં, સિંઘ 5000 સૈનિકોનો હવાલો સંભાળી રહ્યા હતા. આ જવાબદારી 1605 માં વધારીને 7,000 સૈનિકો કરવામાં આવી હતી, પહેલા મોઘલ આર્મીના ચીફ ઓફ સ્ટાફ હતા. આ એક એવી રેન્ક હતી કે જે અકબરનાંપુત્ર ના લેવલ પછીની સૌથી ઊંચી રેન્ક હતી. અને તેનો પ્રિય પૌત્ર ખુસરો( જહાંગીરનો પુત્ર)ના પાલક( વાલી ) તરીકેની વિશેષ જવાબદારી સોંપી હતી. રસપ્રદ વાત એ છે કે, સમ્રાટ અકબરે રાજા માન સિંહને “પુત્ર” તરીકે ઓળખાવ્યો હતો. તેમણે 1576 ના હલ્દીઘાટીના યુદ્ધમાં રાણા પ્રતાપ સામે મોગલ આર્મીનું નેતૃત્વ કર્યું.
માન સિંઘ પહેલો 1549 માં ઝારખંડ, બંગાળ, ઓડિશા અને બિહાર રાજ્યોના રાજ્યપાલ બન્યા. તેમણે. કાર્યકાળ માટે સેવા આપી, જે દરમિયાન તેમણે મહેલ, મસ્જિદ અને કિલ્લાનું નિર્માણ સોંપ્યું. રાજા માનસિંહ શ્રી કૃષ્ણના ભક્ત હતા. તેમણે વૃંદાવનમાં શ્રી ચૈતન્ય મહાપ્રભુના શિષ્ય શ્રીલા રૂપા ગોસ્વામી માટે કૃષ્ણનું સાત માળનું મંદિર બનાવ્યું હતું. તે સમયે બાંધકામનો ખર્ચ એક કરોડ રૂપિયા હતો. વૃંદાવન ખાતે આજે પણ ચાર માળનું મંદિર આવેલું છે. તેમણે તેમની રાજધાની, અંબર ખાતે કૃષ્ણનું મંદિર પણ બનાવ્યું. આ સ્થાન હવે જયપુરના અંબર ઘાટી પાસે “કનક વૃંદાવન” તરીકે ઓળખાય છે. તેમણે અંબર કિલ્લા પર શીલા દેવીનું મંદિર બનાવ્યું. તેમણે બનારસ, અલ્હાબાદ અને અન્ય ઘણા સ્થળોએ ઘણા મંદિરો બનાવ્યા અને સમારકામ પણ કર્યા. તેણે અંબર ખાતેના તેના મહેલમાં વધુ બ્યુટિફિકેશન ઉમેર્યું. જ્યારે અકબરે ફતેહપુર સીકરી ખાતે દીન-એ-ઇલાહીની ચર્ચા કરવા માટે,તેમના ઉમરાઓની બેઠક બોલાવી, ત્યારે રાજા ભગવંતદાસ આ ધર્મનો વિરોધ કરનાર એકમાત્ર વ્યક્તિ હતા. બાદમાં માન સિંહે પણ દીન-એ-ઇલાહીમાં ધર્મ પરિવર્તન કરવાનો ઇનકાર કરી દીધો. એવું માનવામાં આવે છે કે તેમનો પુત્ર જગતસિંહ ,ગોસ્વામી તુલસીદાસ પાસેથી શિક્ષણ મેળવ્યું હતું અને માનસિંહ પોતે તેમના ધાર્મિક પ્રવચનોમાં આવતા હતા. તુલસીદાસ અકબરના સમકાલીન અને રામચરિત માનસના લેખક હતા, જેને તુલસી રામાયણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને અન્ય ઘણી પ્રખ્યાત કવિતાઓ રામ અને હનુમાનને સમર્પિત છે.
8. તાનસેન –
તાનસેન મોગલ સામ્રાજ્યના સંસ્કૃતિ પ્રધાન અને પ્રખ્યાત ગાયક હતા. ગ્વાલિયરના હિન્દુ રાજા રામચંદના દરબારમાં તેમની સેવાને કારણે સમ્રાટ અકબર દ્વારા તેમની નજર પડી. સમ્રાટ અકબરે 1562 માં તેની હાજરીની વિનંતી કરી અને રાજા ચંદે તાનસેનને વધારાની ભેટો સાથે મોકલ્યો. તાનસેન 60 વર્ષનો હતો. તેમને “મિયાં” નામનો ખિતાબ અપાયો, જેનો અર્થ છે “વિદ્વાન માણસ”
તન્સેનને હિન્દુસ્તાની, ઉત્તર ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત માટેના યોગદાન માટે યાદ કરવામાં આવે છે. તેમની રચનાઓથી ઉત્તર ભારતમાં ઘણી પ્રાદેશિક સંગીત શાળાઓની સ્થાપના થઈ, જેને ઘરાના તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. વધુમાં, તેમણે શાસ્ત્રીય સંગીત વિશે 2 પુસ્તકો લખ્યા: સંગીતા સારા અને શ્રી ગણેશ સ્તોત્રા.
7. ફકીર અઝિયાઓ-દીન –
ફકીર અઝિયાઓ-દિન અકબરના દરબાર માટે ધાર્મિક પ્રધાન હતા. તેમણે સમ્રાટને વિવિધ વિષયો પર ધાર્મિક સલાહ પૂરી પાડી હતી. હકીકતમાં, ઉર્દૂમાં “ફકીર” નો અર્થ “ageષિ” છે. તેના જન્મ, જીવન અને મૃત્યુ વિશે ઘણા રેકોર્ડ્સ અસ્તિત્વમાં નથી.
6. ફૈઝી –
ફૈઝી શિક્ષણ પ્રધાન અને સમ્રાટ અકબરના પુત્રોના માર્ગદર્શક હતા. તે અકબરના દરબારના અન્ય સભ્ય અબુગલ ફઝલ ઇબ્ને મુબારક (નીચે જણાવેલ) નો ભાઈ પણ હતો. ફૈઝીનો જન્મ 1547 માં આગ્રામાં થયો હતો અને તેમના પિતા, ઇસ્લામિક ધર્મશાસ્ત્ર અને ગ્રીક સાહિત્ય અને ફિલસૂફીના વિદ્વાન દ્વારા શિક્ષિત હતા. તેઓ એક પ્રખ્યાત કવિ અને વિદ્વાન બન્યા. અકબરે તેમને શાહી પુત્રોને ભણાવવા માટે 1566 માં ભરતી કરી. પાછળથી તે આગ્રા, કાલિંજર અને કલ્પી રાજ્યો માટે સદ (ધાર્મિક અધિકારી) બન્યો અને 1588 માં, તે કોર્ટના કવિ વિજેતા બન્યા. ફૈઝીને તેમની કવિતાઓના કાર્યો માટે યાદ કરવામાં આવે છે, જેની સંખ્યા સેંકડો છે. તેમનું એક ખૂબ જાણીતું પુસ્તક તાબાશિર અલ-સુભ, કવિતાઓનો સંગ્રહ છે.
5. મુલ્લા દો-પિયાઝા –
મુલ્લા દો-પિયાઝાને ઘણીવાર અકબરની કોર્ટના ગૃહ પ્રધાન તરીકે ટાંકવામાં આવે છે. આ પદ પરની વ્યક્તિ દેશની આંતરિક સુરક્ષા, એટલે કે પોલીસ દળનો હવાલો સંભાળે છે. જો કે, ઘણા વિદ્વાનોનું માનવું છે કે ડુ-પિયાઝા એક કાલ્પનિક પાત્ર છે. તે ઘણી લોક વાર્તાઓમાં ભાગ લે છે. અકબરના દરબારના વિદેશ પ્રધાન બીરબલ સામે મુલ્લા દો-પિયાઝા હંમેશાં વિનોદી પાત્ર હોય છે. 19 મી સદીના અંતમાં આ લોક વાર્તાઓમાં તેનો પ્રથમ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો.
4.રાજા બીરબલ –
રાજા બીરબલ અકબરના દરબારમાં વિદેશ પ્રધાન હતા. તેનો જન્મ કવિતા અને સાહિત્યના અનુભવ સાથે હિન્દુ બ્રાહ્મણ પરિવારમાં 1528 માં થયો હતો. બીરબલ મોટો થયો અને સંગીત અને કવિતા લખીને પ્રખ્યાત થયો. અકબરના દરબારમાં સેવા આપતા પહેલા, તે રાજા રામચંદના દરબાર પર હતા. અકબરે તેમને 1556 થી 1562 ની વચ્ચે કવિ વિજેતા તરીકે નિયુક્ત કર્યા. તેમણે લગભગ 30 વર્ષ સુધી અકબરની ધાર્મિક અને લશ્કરી સલાહકાર તરીકે સેવા આપી. તે અને અકબર ખૂબ નજીક આવી ગયા, આ હકીકત બીરબલ અને તેના સાથી દરબારીઓ વચ્ચે હરીફાઈનું કારણ બની. બીરબલ એકમાત્ર હિન્દુ બન્યો કે જેણે ધર્મ-અકબર દ્વારા રચિત ધર્મ-દીન-ઇલાહીને ધર્મમાં ફેરવ્યો. 1586 માં, બીરબલે ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતમાં લશ્કરી અભિયાનનું નેતૃત્વ કર્યું, જ્યાં તે જીવલેણ ઘાયલ થયો. અકબરના શાસનના અંત સુધીમાં બીરબલ વિશે લોકવાર્તાઓ ઉદ્ભવી. આ વાર્તાઓમાં, બીરબલને હોંશિયાર તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યો હતો, તેણે કોર્ટના અન્ય સભ્યો અને સમ્રાટને પોતાને આગળ રાખતા હતા. 20 મી સદી દરમિયાન તેઓ પુસ્તકો, નાટકો અને મૂવીઝમાં અમર થયા છે.
3. અબ્દુલ રહીમ ખાન-એ-ખાના –
અબ્દુલ રહીમ ખાન-આઇ-ખાના સમ્રાટ અકબરના દરબારમાં સંરક્ષણ પ્રધાન હતા. તેનો જન્મ 1556 માં અકબરના વાલી અને માર્ગદર્શક બેરામ ખાનમાં થયો હતો. બાદમાં તેના પિતાની હત્યા કરવામાં આવી હતી અને અકબરે અબ્દુલ અને તેની માતા બંનેને શાહી દરબારમાં લાવ્યા હતા અને મુગલ ખાનદાની સભ્યની પુત્રી સાથે તેના લગ્નની ગોઠવણ કરી હતી. આ પછી, અબ્દુલના પિતાની બીજી પત્નીએ અકબર સાથે લગ્ન કર્યા, જેણે અબ્દુલને તેનો સાવજો બનાવ્યો. જ્યારે અકબરના પુત્ર, જહાંગીરએ સિંહાસન સંભાળ્યું, ત્યારે અબ્દુલે પણ તેમના દરબારમાં સેવા આપી. અબ્દુલ રહીમને અનેક સિદ્ધિઓ માટે યાદ કરવામાં આવે છે, જેમાં શામેલ છે: જ્યોતિષવિદ્યા પરના 2 પુસ્તકો, બાબરના સંસ્મરણોનું ભાષાંતર અને અસંખ્ય દોહા (કવિતાની શૈલી). તેમની સમાધિ નવી દિલ્હીમાં સ્થિત છે; તેમણે મૂળમાં તે તેની પત્ની માટે બનાવ્યું હતું.
2. રાજા ટોડર મલ –
રાજા ટોડાર માલ અકબરના દરબારના નાણાં પ્રધાન હતા. જ્યારે તે ખૂબ નાનો હતો, ત્યારે તેણે તેના પિતાને ગુમાવી દીધા જેના કારણે તેને બચવા માટે ઘણા ઓછા સાધનો મળ્યા. તેણે યુવાવસ્થામાં જ લેખક તરીકેની કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. પછીના જીવનમાં, શેર શાહ સૂરીએ તેમને પંજાબમાં એક કિલ્લો બનાવવાની જવાબદારી આપી. સમ્રાટ અકબરે સૂરીને સત્તા પરથી ઉથલાવી દીધો અને રાજા ટોડર માલને આગ્રાનો હવાલો આપ્યો. તેઓ ગુજરાતના રાજ્યપાલ બન્યા. મુદર સામ્રાજ્યની આર્થિક વ્યવસ્થામાં સુધારો કરવા માટે મધરને યાદ કરવામાં આવે છે. તેમણે જમીન સર્વેક્ષણ સિસ્ટમ, પ્રમાણભૂત વજન અને માપન અને મહેસૂલ જિલ્લાઓને લાગુ કરીને આ કર્યું. તેની સિસ્ટમો આજે પણ ઉપયોગમાં છે.
1. અબુલ-ફઝલ ઇબ્ને મુબારક –
અબુગલ ફઝલ ઇબ્ને મુબારક તે વડા પ્રધાન હતા, જેને અકબરના દરબારના ગ્રાન્ડ વિઝિયર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેનો જન્મ ફૈઝી (અકબરના દરબાર પર પણ) ના ભાઈ, 1551 માં થયો હતો. તેમણે પ્રારંભિક ઉંમરે અરબી અને ઇસ્લામિક ઉપદેશો શીખવાનું શરૂ કર્યું. અકબરે તેને 1575 માં કોર્ટમાં નિમણૂક કરી હતી અને અબુગલ ફઝલ ઇબ્ને મુબારક અકબરની ધાર્મિક માન્યતાઓ પર નોંધપાત્ર પ્રભાવ પાડતો હતો. મુબારકના માર્ગદર્શન હેઠળ અકબર વધુ વૈચારિક ઉદાર બની ગયા.
તેમને તેમના પુસ્તક અકબરનામ માટે યાદ કરવામાં આવે છે, જે સમ્રાટ અકબરના શાસનનો એક અહેવાલ છે.
અકબર, મહાન મુગલ સમ્રાટ, ના નવ રત્નો કોણ હતા?
| દરજ્જો | નામ | અકબરના રાજ્યમાં ભૂમિકા |
|---|---|---|
| 1 | અબુલ-ફઝલ ઇબ્ને મુબારક | Grand Vizier or Prime Minister of Akbar |
| 2 | રાજા ટોડર મલ | Finance Minister of Akbar |
| 3 | અબ્દુલ રહીમ ખાન-એ-ખાના | Defence Minister of Akbar |
| 4 | રાજા બીરબલ | Foreign Minister of Akbar |
| 5 | મુલ્લા દો-પિયાઝા | Home Minister of Akbar |
| 6 | ફૈઝી | Education Minister of Akbar and Mentor of Shahzadas |
| 7 | ફકીર અઝિયાઓ-દીન | Religious Minister of Akbar |
| 8 | તાનસેન | Culture Minister and Singer of Akbar |
| 9 | રાજા માન સિંઘ પહેલો | Chief of Staff of Akbar’s Mughal Army |
બકુલ શાહ 
Leave a comment